Gạo Việt Nam Ra Thế Giới: Thị Trường Nóng Và Thủ Tục Xuất Khẩu Cần Biết?

Gạo không chỉ là thực phẩm thiết yếu mà còn là mặt hàng chiến lược, góp phần quan trọng vào nền kinh tế quốc dân của Việt Nam. Mỗi năm, hàng triệu tấn gạo được sản xuất và đưa ra thị trường xuất khẩu, khẳng định vị thế quốc tế của ngành nông nghiệp Việt. Tuy nhiên, để những thương vụ này diễn ra thành công, các doanh nghiệp không thể bỏ qua việc tuân thủ đầy đủ thủ tục pháp lý xuất khẩu, đảm bảo mọi giao dịch được thực hiện một cách hợp pháp, minh bạch và hiệu quả.

Quy mô xuất khẩu gạo ra thế giới

Đến năm 2024, Việt Nam vẫn giữ được phong độ là một trong ba nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới cùng Thái Lan và Ấn Độ. Sản lượng lúa cả nước đạt khoảng 43-45 triệu tấn/năm, trong đó khoảng 6-7 triệu tấn gạo/năm được xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Giá trị xuất khẩu gạo đạt khoảng 3,5-4 tỷ USD/năm và giá gạo xuất khẩu trung bình khoảng 450-500 USD/tấn, tùy loại gạo.

Sự đa dạng về chủng loại giúp Gạo Việt Nam đáp ứng yêu cầu của các thị trường quốc tế khác nhau. Thị phần các loại gạo xuất khẩu bao gồm cả gạo thường (white rice, 5% tấm); gạo thơm (jasmine, ST25, ST24), gạo đặc sản và cao cấp theo sự yêu cầu của từng thị trường.

Hoạt động xuất khẩu gạo bao gồm thị trường các nước Châu Á như Philippines, Malaysia, Indonesia, Trung Quốc, Nhật Bản, các nước Châu Phi như: Guinea, Bờ Biển Ngà, Senegal và thị trường Châu Âu về các loại gạo thơm, gạo cao cấp xuất khẩu tại nước Anh, Hà Lan, Bỉ,….

Thị trường “nóng” của ngành xuất khẩu gạo

Dưới sự hấp dẫn của thị trường tiêu thụ gạo quốc tế, theo báo cáo quý III/2024 của Hiệp hội lương thực Việt Nam, có 163 doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất khẩu gạo và được cấp giấy phép. Các doanh nghiệp phân bổ đặt trụ sở, kho chủ yếu tại các tỉnh sản xuất lúa chính như: An Giang, Đồng Tháp, Long An, Cần Thơ.

Trong số đó, Intimex Group là một trong những công ty xuất khẩu gạo hàng đầu, dẫn đầu về giá trị xuất khẩu và có mạng lưới khách hàng rộng khắp. Các tổng công ty có vốn nhà nước như Vinafood 1 và Vinafood 2 cũng giữ vị thế quan trọng với hệ thống kho và nhà máy trải dài từ miền Bắc đến đồng bằng sông Cửu Long, xuất khẩu nhiều loại gạo từ gạo trắng thông thường đến gạo cao cấp, đáp ứng nhu cầu đa dạng của các thị trường châu Á, châu Phi và châu Âu.

Ngoài ra, các doanh nghiệp tư nhân như Thanh Tin Food và Gourmet Foods International nổi bật nhờ công nghệ chế biến hiện đại, chuyên sản xuất gạo cao cấp và gạo thơm ST24, ST25, xuất khẩu sang các thị trường như Trung Quốc, Malaysia hay Philippines. Lộc Trời Group là ví dụ điển hình về nông nghiệp công nghệ cao, kiểm soát vùng nguyên liệu và mở rộng xuất khẩu ra nhiều thị trường quốc tế.

Ngoài việc đảm bảo chất lượng gạo, tuân thủ các thủ tục pháp lý là bước không thể thiếu trong quá trình xuất khẩu

Thủ tục xuất khẩu gạo

Để được phép xuất khẩu gạo, doanh nghiệp phải có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. Hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận gồm các tài liệu chính:

– Đơn đề nghị: Thương nhân ghi đầy đủ thông tin địa chỉ, hình thức sở hữu kho và cơ sở xay xát, điều kiện bảo quản, loại sản phẩm chế biến.

– Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh/đăng ký doanh nghiệp hoặc đầu tư.

– Hợp đồng thuê kho hoặc cơ sở xay xát, chế biến thóc, gạo: Nộp khi doanh nghiệp thuê kho/cơ sở từ bên khác, kèm theo các điều kiện đảm bảo tiêu chuẩn.

– Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hoặc quyền sở hữu kho, cơ sở xay xát, chế biến: Nộp nếu cơ sở thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp.

Xuất khẩu gạo không thuộc diện phải xin Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh

Một số sản phẩm gạo được phép xuất khẩu mà không cần xin Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. Nhóm sản phẩm gồm: gạo hữu cơ, gạo đồ (parboiled rice) và gạo tăng cường vi chất dinh dưỡng. Với các mặt hàng này, doanh nghiệp cũng không phải thực hiện nghĩa vụ dự trữ lưu thông tối thiểu 5% như đối với gạo thông thường.

Mặc dù được miễn giấy chứng nhận kinh doanh, doanh nghiệp vẫn phải báo cáo định kỳ hằng tháng cho Bộ Công Thương về tình hình ký kết và thực hiện hợp đồng xuất khẩu.

Khi thực hiện thủ tục hải quan chỉ cần xuất trình cho cơ quan quản lý hải quan bản chính hoặc bản sao có chứng thực một trong các giấy tờ:

– Văn bản xác nhận, chứng nhận của cơ quan có thẩm quyền;

– Chứng thư giám định gạo xuất khẩu do tổ chức giám định cấp.

Ngoài ra, trong hoạt động xuất khẩu gạo, doanh nghiệp cần lưu ý những rủi ro hiện hữu nếu không tuân thủ những quy định của pháp luật hiện hành. Như không đáp ứng yêu cầu về kho chứa và cơ sở xay xát theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP, dẫn đến bị từ chối cấp hoặc thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh; khai báo sai mã HS làm kéo dài thời gian thông quan và phát sinh xử phạt vi phạm hành chính; thiếu chứng thư giám định hoặc không đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn quốc gia khiến lô hàng bị trả về hoặc bị áp dụng kiểm tra tăng cường. Những rủi ro này nếu không được nhận diện và kiểm soát kịp thời sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giao hàng, chi phí vận hành và uy tín của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt các thủ tục xuất khẩu không chỉ giúp doanh nghiệp gạo Việt Nam giữ vững uy tín mà còn mở đường cho xuất khẩu bền vững và chủ động hơn. Khi chất lượng và pháp lý được đảm bảo, gạo Việt sẽ tiếp tục khẳng định vị thế quan trọng trên thị trường quốc tế.

Thông tin tư vấn:

Chuyên viên tư vấn pháp lý: Tô Thị Bảo Ngân

Điện thoại: 0869007451

Email: baongan@saigonlaws.vn

Công ty Luật TNHH Nam Bắc Sài Gòn – Website: saigonlaws.vn