Mặt trời chưa mọc ở thành phố Mặt trời

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài từng được kỳ vọng sẽ trở thành điểm “nóng” thu hút đầu tư. Ảnh: Beer Stout

Thành phố mặt trời là cái tên được đặt cho Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh). Được thành lập vào tháng 10.1998, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài lập tức trở thành điểm “nóng” thu hút đầu tư. Theo chủ trương ban đầu, nơi đây sẽ trở thành khu đô thị sầm uất, làm đòn bẩy kinh tế cho Tây Ninh và cả khu vực Đông Nam bộ.

Mộc Bài có lợi thế đặc biệt vì nằm trên Tuyến đường xuyên Á (bắt đầu từ Myanmar, qua Thái Lan, Lào, Việt Nam, Campuchia và kết thúc ở Quảng Tây-Trung Quốc). Khi Tuyến đường xuyên Á hoàn thành, cửa khẩu quốc tế Mộc Bài sẽ trở thành giao điểm quan trọng của trục giao thông quốc tế và quốc gia ở phía Nam. Thế mà sau hơn 15 năm với hàng chục ngàn tỉ đồng đầu tư, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài vẫn chưa nhìn thấy ánh nắng mặt trời.

Từng thấy bình minh

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài có tổng diện tích tự nhiên là 21.283 ha, bao gồm khu đô thị, trung tâm thương mại quốc tế, khu du lịch sinh thái, các cụm, khu công nghiệp gia công, sản xuất các mặt hàng chế biến phục vụ xuất khẩu… với tổng diện tích là 986 ha.

Chính sách ưu đãi ở đây cũng rất hấp dẫn. Ví dụ như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian 4 năm từ khi có thu nhập chịu thuế; hay được giảm 50% số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong 9 năm kế tiếp… Với những chính sách như vậy, đã có hàng trăm doanh nghiệp trong và ngoài nước xin đầu tư với số vốn trên 12.000 tỉ đồng (năm 2007).

Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài cũng từng “bừng sáng” vào năm 2006, khi công trình đầu tiên là Trung tâm thương mại Hiệp Thành (do Công ty Nam Hiệp Thành đầu tư) đưa vào sử dụng. Tổng diện tích 48 ha, trung tâm này đăng ký vốn lên đến gần 400 tỉ đồng. Với tham vọng phát triển Mộc Bài thành địa điểm thu hút mua sắm nhất nhì Đông Nam Á, Nam Hiệp Thành còn đề xuất xây dựng con đường chạy thẳng sang Campuchia để nước bạn có thể sang du lịch dễ dàng.

Ngoài ra còn có thể kể đến siêu thị miễn thuế Thế Kỷ Vàng với diện tích hơn 20.000 m2 của doanh nhân Jonathan Hạnh Nguyễn; hay công trình chợ đường biên do Công ty TNHH MTV Thương mại Sài Gòn (Satra) làm chủ đầu tư từng thu hút hàng ngàn lượt khách tham quan, mua sắm mỗi ngày. Ngoài việc góp phần làm tăng mãi lực mua sắm, thu hút các nhà đầu tư, hệ thống siêu thị miễn thuế và chợ đường biên còn giải quyết việc làm đồng thời nâng cao thu nhập cho gần 1.000 lao động địa phương.

Ðược kỳ vọng là vậy, nhưng có rất nhiều dự án lớn tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài gần như không tiến triển trong nhiều năm qua. Ðến cuối tháng 11.2014, toàn khu còn 35 doanh nghiệp đăng ký đầu tư 46 dự án; vốn đăng ký trên 6.738 tỉ đồng và hơn 241 triệu USD. Thế nhưng, tổng vốn giải ngân thực hiện tại đây chỉ đạt khoảng 1.000 tỉ đồng và 88 triệu USD. Đáng chú ý, có 17 dự án hơn 10 năm kể từ khi được trao giấy chứng nhận đầu tư nhưng vẫn chưa triển khai. Đại diện Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài cho biết, nếu các doanh nghiệp không tiếp tục thực hiện sẽ kiến nghị thu hồi để giao cho nhà đầu tư khác.

Ví dụ, tháng 10.2014, tỉnh Tây Ninh đã thu hồi chủ trương đầu tư dự án sân golf hữu nghị Việt Nam-Campuchia tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài do CR International (Malaysia) làm chủ đầu tư. Trong dự án có hạng mục kinh doanh casino, nhưng đã không được phê duyệt. Sau khi được thông báo, CR International vẫn cam kết thực hiện dự án dù đến nay chưa triển khai gì thêm.

Cùng lúc, ở phần đất giáp biên giới, Chính phủ Campuchia đã cho phép mở 36 casino và 34 trường gà nhằm tạo nguồn thu và hút khách du lịch. Tại biên giới Mộc Bài – Bavet (Campuchia), casino đầu tiên xuất hiện năm 1999. Hai năm sau, casino thứ hai mang tên Moc Bai ra đời, kéo theo hơn 10 sòng bạc khác nối tiếp nhau mọc lên. Đến nay, xã Bavet đã là thành phố Bavet sầm uất chuyên dịch vụ du lịch và thương mại.

Phần lớn thành phố Bavet dùng điện kéo từ Tây Ninh sang để phát triển thương mại dịch vụ. Cả Ðặc khu kinh tế Bavet cũng dùng chủ yếu nguồn điện này.

Năm 2007, Chính phủ Campuchia thành lập Đặc khu kinh tế Tai Seng Bavet, với cơ chế chính sách đặc biệt để thu hút đầu tư tại thành phố Bavet, cách biên giới Campuchia – Việt Nam 5 km. Đến nay, Đặc khu kinh tế Bavet đang thu hút khá mạnh đầu tư phát triển công nghiệp. Hiện có trên 70 nhà đầu tư nước ngoài với tổng vốn đăng ký đầu tư 5 tỉ USD đã hiện diện ở đây.

Khi nào nắng lên?

Thực tế, Bộ Công Thương vẫn giữ chủ trương đẩy mạnh phát triển các khu kinh tế cửa khẩu, trong đó có Khu Kinh tế cửa khẩu Mộc Bài. “Nếu phát triển theo quy hoạch mới của Bộ Công thương vào giữa năm 2014 thì có thể làm lại, cố gắng đầu tư phát triển công nghiệp. Mới đây, có một doanh nghiệp Hàn Quốc đầu tư 100 ha hạ tầng công nghiệp ở Mộc Bài và tỉnh đã đồng ý chủ trương. Chúng tôi cũng hy vọng Khu kinh tế cửa khẩu sẽ khởi sắc”, ông Phạm Văn Sơn, Phó trưởng Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh Tây Ninh, cho biết.

Tỉnh Tây Ninh cũng vừa đồng ý chủ trương cho Công ty Cổ phần khu công nghiệp Thành Thành Công (xã An Hòa, huyện Trảng Bàng) và Công ty TNHH Phát triển khu công nghiệp Thương mại Thành Công (Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài) được thành lập khu công nghiệp dệt may và công nghiệp hỗ trợ với tổng diện tích gần 100 ha.

Trước đây, chiến lược chung của Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài là phát triển về thương mại, tạo ra khu mua bán sầm uất, thu hút sức mua của thương nhân và người dân. Từ đó, đẩy mạnh phát triển các khu công nghiệp và dịch vụ khác trở thành điểm đến phục vụ cho giao lưu kinh tế, văn hoá, chính trị, ngoại giao giữa Việt Nam với Campuchia và các nước trong khối ASEAN. Hiện tại, lộ trình tự do hóa thương mại đã tới, kinh tế cửa khẩu phát triển theo hướng thương mại vì thế sẽ gặp nhiều khó khăn trong thu hút đầu tư và chiến lược phát triển. Trên thực tế, các nhà đầu tư tại Khu kinh tế của khẩu Mộc Bài nói riêng và các khu kinh tế cửa khẩu của cả nước nói chung đều đang chờ đợi một quyết sách để phát triển.

Ðược biết, hiện nay ở 15 tỉnh biên giới của Việt Nam có gần 28 Khu kinh tế cửa khẩu. Khu được thành lập sớm nhất vì mục đích thí điểm là Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái (thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh). Theo kế hoạch, từ năm 2015 đến 2020, sẽ bổ sung thêm 3 khu kinh tế cửa khẩu là La Lay ở Quảng Trị, Đắk Per ở Đắk Nông và Đắk Ruê ở Đắk Lắk.